طراحی و احداث انواع سردخانه های میگو و ماهی و فرآورهای دریایی یکی از مهم ترین شرایط احداث سردخانه محسوب می شود و شرکت فراسرد با بیش از 30 سال تجربه تولید کننده سردخانه ماهی و میگو و سایر سردخانه های صنعتی است.
سردخانه ماهی و میگو چیست؟
سرعت فاسد شدن محصولات پروتئینی مانند ماهی و میگو وابسته به دمای محیط نگه داری آن ها بوده و با کاهش دما سرعت فاسد شدن نیز کاهش می یابد. به همین دلیل این محصولات در فاصله زمانی بین تولید تا مصرف باید در سردخانه نگه داری شوند. سردخانه ماهی و سردخانه میگو فضاهای بسته و عایقی هستند که مشابه یخچال، ولی با ظرفیت بسیار بیشتر، دمای پایین مورد نظر برای ذخیره موقت این محصولات را فراهم می کنند.
در سردخانه ها منابع مختلفی از حرارت وجود دارند که باید حرارت ناشی از آن ها از هوا و محصولات داخل سردخانه به هوای بیرون منتقل شود. در این جا نیز مانند سایر وسایل سرمایشی مثل یخچال، چیلر و … از سیکل های تبرید برای این کار استفاده می شود که اجزاء اصلی آن ها اواپراتور، کمپرسور، کندانسور و شیر انبساط هستند. منابع مختلف حرارت که بار سرمایشی یک سردخانه را تشکیل می دهند عبارت اند از:
- انتقال حرارت از طریق دیواره ها، سقف و کف سردخانه (هوای گرم محیط و تابش آفتاب)
- نفوذ هوای گرم به داخل سردخانه ناشی از تهویه، باز شدن در و درز درها
- محصولات گرم ورودی به سردخانه
- بارهای سرمایشی متفرقه ناشی از لامپ ها، موتورهای الکتریکی، افراد
برای خواندن و کسب اطلاعات بیشتر سردخانه صنعتی چیست را بخوانید. برای مشاهده میزان تأثیر نسبی هر یک از عوامل فوق بر بار سرمایشی سردخانه می توان به جدول زیر که برای یک سردخانه به حجم 991 متر مکعب محاسبه شده مراجعه کرد. میزان تأثیر نسبی منابع حراتی مختلف بر بار سرمایشی محاسبه شده برای یک سردخانه 991 متر مکعبی به شرح جدول زیر ست:
مدت زمان نگه داری ماهی و میگو در سردخانه
برای سردخانه ماهی و فرآوردهای دریایی مدت زمانی که می توان ماهی و میگو را در سردخانه ها نگه داری کرد بسته به نوع ماهی و دمای سردخانه دارد. در صورت انبار شدن ماهی در دمای -۵ درجه سانتی گراد تا -۱۲درجه سانتی گراد می توان آن را بین 1 تا 2 روز نگه داری کرد ولی اگر مدت زمان لازم برای فروش محصول بیشتر از میزان مذکور باشد باید آن را به صورت یخ زده یا فریز شده انبار کرد.
مدت زمانی که محصول برای مصرف یا فرآیند در نظر گرفته شده برای آن مناسب باقی میماند، عمر عملی نگه داری (practical storage life) تعریف می شود. این زمان برای انواع ماهی ها و دماهای مختلف در جدول زیر نشان داده شده است:
اصول نگه داری میگو و ماهی در سردخانه
یک نکته مهم در انبار کردن ماهی در سردخانه ها این است که باید از بقیه مواد غذایی از جمله ماهی پخته جدا سازی شود تا از آلودگی متقابل (cross-contamination) توسط پاتوژن های موجود در مواد غذایی پیشگیری شود. همچنین به دلیل این که غذاهای دریایی از جمله ماهی و میگو حاوی مقادیر نسبتاً زیادی نمک هستند و این نمک می تواند سبب خوردگی فلزات شود، لازم است که سردخانه میگو و ماهی دارای پوشش ضد خوردگی مناسب باشند. پانل های فولاد ضد زنگ (استیل) برای مقاومت در برابر خوردگی یک گزینه ایده آل هستند.
ساختمان سردخانه ماهی و میگو
از سردخانه ها می توان به عنوان انبار در تولید، عمده فروشی، توزیع و خرده فروشی استفاده کرد. برای مدت ها شکل مکعبی به دلیل داشتن کمترین نسبت سطح به حجم و در نتیجه کمتر بودن ورود حرارت از محیط، مناسب ترین شکل ساختمان برای سردخانه محسوب می شد، ولی امروزه با توجه به بهبود قابل توجه کیفیت عایق ها نسبت به گذشته، مکعبی بودن ساختمان سردخانه از نظر اتلاف انرژی اهمیت چندانی ندارد.
علاوه بر این اگر سردخانه در یک منطقه شهری واقع میشد قیمت زمین اهمیت زیادی پیدا میکرد. این امر منجر به ایجاد سردخانه های چند طبقه شد، هرچند این ساختمان ها معایبی چون فوندانسیون پر هزینه، سازه سنگین و پر ازدحام بودن فضای جابه جایی در هنگام بارگیری و تخلیه را نیز به همراه داشتند. لذا، امروزه اکثر سردخانه ها به صورت یک طبقه ساخته میشوند.
یک سردخانه یک طبقه را می توان به آسانی طوری طراحی کرد که الزامات خاص تجهیزات انبارش (Stacking) و جابه جایی را برآورده کند. همچنین دیوار و سقف را می توان سبکتر ساخت، چرا که نیازی به تحمل وزن محصولات انبار شده در طبقات بالا ندارند. مهمترین معایب سردخانه یک طبقه، بزرگ بودن مساحت زمین پوشیده شده و نسبت بالای سطح به حجم است. با این حال معمولاً مزایای آن ها بر معایبشان غلبه دارد و به همین دلیل بیشترین سردخانه های ساخته شده در آمریکا و اروپا طی سالیان اخیر از نوع یک طبقه هستند.
سردخانه می تواند ساختمانی مشابه ساختمان های معمولی با مصالح متداول مانند آجر و بتن داشته باشد و مانع بخار و عایق به صورت داخلی نصب شوند. البته مواد عایق مدرنی مثل پلی اورتان (Polyurethane) دارای استحکام کافی برای به کار رفتن به عنوان بخشی از سازه هستند. همچنین گزینه دیگر، پنل های عایق تولید شده در کارخانه هستند که به صورت کامل و آماده به محل ساخت سردخانه منتقل میشوند. این پنلها خود دارای مانع بخار و پوشش داخلی هستند و لذا حجم عملیات ساختمانی در محل ساخت را کاهش می دهند.
پنل های دیواری با استفاده از پیچهای مخصوصی به ستون ها یا ریل های افقی ای که بین ستونها قرار میگیرند بسته میشوند. این اتصالات با استفاده از نوار یا ماستیک درزگیر (sealant mastic) آب بندی شده و اتصالات داخلی در نهایت با استفاده از یک نوار پوششی پوشانده میشوند.
عایق کاری سقف به صورت سقف آویخته (suspended ceiling) انجام می گیرد. پنل های سقفی به طور کلی مشابه پنل های دیواری هستند، ولی گاهی مجهز به یک چهارچوب چوبی میشوند. این پنل ها با استفاده از میله های آویز (hanger rod) از سقف سازه بیرونی ساختمان آویزان میشوند و با اتصال آب بندی شده ی کام و زبانه یا امثال آن به یکدیگر متصل می گردند.
جنس عایق
بدیهی ست که انتخاب عایق برای یک سردخانه ماهی و میگو اهمیت زیادی دارد و جنس و ضخامت آن می تواند بازده و در نتیجه هزینه جاری صرف شده برای انرژی را تا حد زیادی تحت تأثیر قرار دهد. هزینه عایق ها همچنین بخش بزرگی از هزینه کلی ساخت سردخانه را تشکیل میدهد. یک عایق مناسب علاوه بر داشتن ضریب رسانایی گرمایی پایین، باید بدون بو، ضد پوسیدگی (anti-rot) ، مقاوم در برابر آتش و حشرات و در برابر بخار آب نفوذ ناپذیر باشد.
دو مورد از رایجترین مواد عایق مورد استفاده در سردخانه های ماهی و میگو پلی استایرن و پلی اورتاین هستند. با استفاده از جدول زیر می توان میزان ضخامت تخمینی مورد نیاز عایق را بر اساس نوع عایق، دمای محیط و دمای سردخانه به دست آورد. عایق های پرکاربرد در ساخت سردخانه و تخمین ضخامت مورد نیاز آن ها بسته به دمای محیط و دمای سردخانه به شرح زیر هستند.
اواپراتور سردخانه
اواپراتور سردخانه بخشی از سیستم سرمایشی سردخانه است که نقش آن جذب حرارت از هوای داخل سردخانه است. اواپراتور سردخانه به طور کلی از یک مبدل حرارتی (کویل اواپراتور) و یک یا چند فن تشکیل شده است. مبرد خنک که دارای دمایی پایین تر از دمای هوای سردخانه است از داخل کویل عبور میکند و فن با دمیدن هوا بر روی لوله ها و پره های کویل، هوا را خنک می کند.
محل نصب اواپراتور در سردخانه با به دقت انتخاب شود چرا که یک طراحی نامناسب می تواند موجب عدم توزیع یکنواخت هوا در سردخانه شده و کارایی سیستم را تحت تأثیر قرار دهد. توزیع غیر یکنواخت هوا باعث می شود که در قسمت هایی از سردخانه که گردش هوا بیش از حد زیاد یا کم است شرایط نگه داری مطابق با شرایط مورد نظر نبوده و محصولات دچار آسیب شوند.
با نصب اواپراتور به صورت آویخته از سقف یا نصب آن در بیرون از سردخانه و همچنین چیدمان مناسب محصولات انبار شده در سردخانه می توان از بروز این مشکل جلوگیری کرد. برای آشنایی با چیدمان محصولات در سردخانه مقاله اصول چیدمان مواد غذایی در سردخانه را بخوانید.
نکته دیگر در خصوص اواپراتور سردخانه ها آن است که استفاده از چند اواپراتور معمولاً بهتر از نصب یک اواپراتور بزرگ است. در این حالت سیستم سردخانه قابلیت اطمینان بیشتری دارد و معمولاً در صورت خرابی یکی از اواپراتورها همچنان می توان سردخانه را در شرایط طراحی حفظ کرد. یکی دیگر از مزایای سردخانه های دارای چند اواپراتور آن است که می توان هر کدام از اواپراتورها را با کمترین تأثیر بر شرایط دمایی سردخانه، یک به یک یخ زدایی کرد.
تخمین اندازه سردخانه میگو و ماهی
انتخاب اندازه و ظرفیت سرمایشی یک سردخانه ماهی و میگو تابع عوامل محیطی و عملیاتی مختلفی است و باید با محاسبات دقیق انجام گیرد، ولی با استفاده از نکات زیر می توان تخمینی اولیه و سرانگشتی از آن ها را به دست آورد:
- ظرفیت ذخیره سازی بین 128-96 کیلوگرم بر متر مکعب برای فضاهای کوچک و 192-160 برای فضاهای بزرگ خواهد بود.
- مساحت مورد استفاده برای انبار کردن محصولات بین 50-45% از مساحت کل سردخانه خواهد بود.
رابطه ظرفیت سرمایشی و مساحت سردخانه:
- سردخانه های کوچک: 9-7.5 متر مربع به ازای هر تن تبرید
- سردخانه های متوسط: 23-18.5 متر مربع به ازای هر تن تبرید
- سردخانه های بزرگ: 28 متر مربع به ازای هر تن تبرید
برای دریافت قیمت سردخانه صنعتی و قیمت سردخانه کانکسی و همچنین علاوه بر فروش سردخانه ماهی و سردخانه میگو، سایر سردخانه های مواد غذایی مانند سردخانه مرغ منجمد ، قیمت سردخانه میوه با همکاران ما در تیم فروش شرکت فراسرد تماس بگیرید.
مراجع:
- «طراحی سامانه های تبرید و سردخانه»، محمدعلی اخوان، مجتبی مغاری
- Kolbe, D. Kramer, J. Junker, “Planning Seafood Cold Storage”, 2006
نگهداری ماهی ها به نوع آن، دما و رطوبت، مدت زمان نگهداری بستگی دارد. اگر شما ماهی ها را برای جلوگیری از فاسد شدن در سردخانه نگه می دارید و ماهی ها سریعا به بازار مصرف انتقال داده می شوند؛ مدت زمان 1 الی 2 روز در دمای -5 تا -12 درجه سانتی گراد مناسب است. اما اگر شما ماهی ها را برای مصرف در فاصله زمانی دور صید کرده اید، می توان ماهی ها را منجمد کرده و برای مدت زیادی نگهداری کرد.
انتخاب عایق برای سردخانه های ماهی و میگو از اهمیت بالایی برخوردار است. شما باید عایقی انتخاب کنید که ضد زنگ و ضد بو باشد تا در هنگام تماس با آب ماهی ها تخریب نشود. همچنین این عایق باید رسانایی گرمایی پایینی داشته باشد و در برابر جرقه و آتش مقاوم باشد. علاوه بر این موارد عایق انتخاب شده باید استحکام بالایی داشته باشند تا بتوانند از نفوذ حشرات موذی به داخل محیط و فضای داخلی سردخانه جلوگیری کنند.