روغن کمپرسور چیست؟ + نکات کلیدی روغن کمپرسور

مهم ترین وظیفه روغن کمپرسور روانکاری یا لیز کردن سطوح قطعات متحرک کمپرسور است که باعث کاهش اصطکاک بین دو سطح جامد در تماس با یکدیگر می شود.

البته روغن کمپرسور دو نقش دیگر نیز ایفا می کند: آب بندی قسمت پرفشار کمپرسور و جلوگیری از نشتی گاز به قسمت کم فشار و همچنین دفع حرارت از محل تماس دو سطح متحرک.

در این مقاله مهم ترین خواص روغن کمپرسور در سیستم های تبرید که باید هنگام خرید روغن کمپرسور به آن ها توجه شود معرفی شده اند.

آشنایی با کمپرسور

یکی از مهم ترین اجزاء سیستم های تبرید تراکمی که نقش افزایش فشار و ایجاد جریان مبرد در سیستم را بر عهده دارد کمپرسور است.

کمپرسورهای تبرید در انواع مختلفی از جمله سیلندر و پیستونی، روتاری، اسکرال، اسکرو و گریز از مرکز تولید می شوند که هر یک از آن ها مکانیزم افزایش فشار مخصوص به خود را دارند. اما همه انواع کمپرسورها برای عملکرد صحیح، نیاز به روانکاری دارند که این کار به وسیله روغن کمپرسور انجام می شود.

شما میتوانید با کمپرسور اسکرال بیشتر آشنا شوید.

خواص روغن کمپرسور تبرید

اگر با سیستم های تبرید تراکمی آشنایی داشته باشید می دانید که فشار و دما در سیکل ترمودینامیکی این سیستم ها در معرض تغییرات زیادی قرار دارند.

روغن کمپرسور در این سیستم ها همراه با مبرد، تحت فشارها و دماهای متفاوتی قرار می گیرد و باید با وجود این تغییرات، خواص خود را به نحوی حفظ کند که بتواند وظیفه روانکاری کمپرسور را به خوبی انجام دهد. مهمترین خواص روغن کمپرسور که در ایفای صحیح نقش آن اثرگذار هستند عبارتند از:

• ویسکوزیته (Viscosity)
• حل پذیری (Miscibility)
• پایداری شیمیایی (Chemical Stability)
• پایداری حرارتی (Thermal Stability)
• نم گیری (Hygroscopy)

ویسکوزیته

ویسکوزیته یا گرانروی خاصیتی از سیالات است که میزان مقاومت آن ها در برابر حرکت را نشان می دهد. برای مثال، عسل مایعی با ویسکوزیته بالا و آب مایعی با ویسکوزیته کم است.

مهم ترین خاصیت روغن های روانکاری ویسکوزیته آن ها است. این خاصیت علاوه بر نوع روغن، وابستگی زیادی به دمای روغن نیز دارد به طوری که هر چه دما کاهش یابد ویسکوزیته روغن بیشتر می شود.

روغن کمپرسور سیستم تبرید باید به نحوی انتخاب شود که دارای ویسکوزیته کافی باشد ، چرا که ویسکوزیته کم سبب افزایش اصطکاک بین قطعات متحرک می شود. ( درباره سیکل تبرید بیشتر بدانید. )

در عین حال، در دماهای پایین مربوط به قسمت های سرد سیستم تبرید، ویسکوزیته روغن نباید بیش از حد افزایش پیدا کند. در غیر این صورت، سرعت حرکت آن کاهش یافته و روغن در بخش های سرد سیستم جمع می شود و به کمپرسور باز نمی گردد.

حل پذیری

حل پذیری روغن در مبرد بیانگر قابلیت مخلوط شدن روغن با مبرد است. حل پذیری روغن در مبرد حرکت روغن در بخش های مختلف سیستم تبرید و بازگشت آن به کمپرسور را تسهیل می کند.

بنابراین، حل پذیری کم روغن با مبرد می تواند بازگشت روغن به کمپرسور را مختل کند. از طرف دیگر، حل پذیری زیاد روغن در مبرد موجب کاهش ویسکوزیته و در نتیجه افزایش اصطکاک و سایش بین سطوح متحرک کمپرسور می شود.

پایداری شیمیایی

روغن های کمپرسور باید از نظر شیمیایی پایدار بوده و با مبرد واکنش شیمیایی نشان ندهند.

پایداری حرارتی

روغن کمپرسور باید در محدوده دمایی نسبتاً وسیعی(از دماهای پایین ورودی تا دماهای بالای خروجی کمپرسور) خواص مناسب خود را حفظ کند. بنا بر این، روغن باید از نظر حرارتی نیز پایدار باشد.

نم گیری

بسیاری از روغن هایی که امروزه مورد استفاده قرار می گیرند نم گیر هستند، به این معنی که رطوبت را جذب کرده و در خود نگه می دارند. این رطوبت در سیستم تبرید آلودگی محسوب شده و می تواند سبب بروز مشکلات جدی شود. لذا روغن های نم گیر باید دور از رطوبت نگهداری شوند.

انواع روغن های کمپرسور مورد استفاده در سیستم های تبرید

• آلکیل بنزن (Alkylbenzene) یا AB: این روغن ها پایداری شیمیایی و حرارتی خوب و حل پذیری بالایی در مبرد دارند. همچنین این روغن ها کاملاً در روغن های معدنی و PAO حل می شوند. به همین دلیل می توان برای بهبود خواص روانکاری، مخلوطی از آن ها را به کار برد.
• پلی آلفا اولفین (Polyalphaolefin) یا PAO: این روغن ها دارای پایداری شیمیایی و حرارتی خوبی هستند. همچنین مشخصات ویسکوزیته-دمای بسیار خوبی دارند. اما حل پذیری آن ها در مبرد کم است و لذا عمدتاً در سیستم های تبریدی به کار می روند که حل پذیری اهمیت چندانی ندارد. روغن های PAO بیشتر در کمپرسورهای اسکرو مورد استفاده قرار می گیرند.
• پلی ال استر (Polyolester) یا POE: این روغن پر کاربردترین روانکار مصنوعی مورد استفاده با مبردهای HFC مانند R134a است. روغن های POE نم گیر هستند و به راحتی رطوبت را جذب می کنند و این اتفاق می تواند موجب تجزیه آن ها نیز شود.
• پلی آلکیلن گلیکول (Polyalkylene Glycol) یا PAG: این روغن ها شاخص ویسکوزیته و پایداری حرارتی بالایی دارند، ولی نم گیر هستند و رطوبت را جذب می کنند. روغن های PAG عمدتاً در کنار مبرد R134a در کمپرسورهای سیستم تهویه خودروها و همچنین در سیستم های سرمایشی آمونیاکی استفاده می شوند.
• روغن های معدنی (Mineral): روغن های معدنی ترکیبات هیدروکربنی هستند و از نفت یا ذغال سنگ به دست می آیند. امروزه این روغن ها در کمپرسورهای هرمتیک (hermetic) کاربرد دارند و در کمپرسورهای سمی هرمتیک (semi- hermetic) و باز (open) با روغن های مصنوعی یا نیمه مصنوعی جایگزین شده اند.

جمع بندی

مهمترین نقش روغن کمپرسور روانکاری یا کاهش اصطکاک بین سطوح قطعات متحرک کمپرسور است. البته این روغن وظایف دیگری از جمله آب بندی و دفع حرارت را نیز انجام می دهد.

مهم ترین خواصی که هنگام انتخاب و خرید روغن کمپرسور باید مد نظر قرار داد عبارتند از: ویسکوزیته، حل پذیری، پایداری شیمیایی، پایداری حرارتی و نم گیری.

در کمپرسورهای سیستم های تبرید از انواع مختلفی از روغن ها از جمله روغن های AB، PAO، POE، PAG و روغن های معدنی استفاده می شود.