تابلو برق ساختمان یک نقطه حیاتی در سیستم برق ساختمان است که به منظور توزیع، کنترل، و مدیریت انرژی الکتریکی به کار می‌رود. این تجهیزات الکتریکی حاوی مجموعه از تجهیزات، قطعات، و سیم‌های الکتریکی است که با همکاری تخصصی طراحان و مهندسان برق ساخته می‌شوند.
برای دیدن جزئیات بیشتر درباره عملکرد و اهمیت تابلو برق ساختمان، به خواندن ادامه مطلب دعوت می‌شوید. در ادامه، ما به بررسی اجزای تشکیل‌دهنده تابلو برق، استانداردها و نکات اجرایی خواهیم پرداخت.
تابلو برق ساختمان چیست؟
وظیفه تابلو برق ساختمان ها حفاظت از مدارهای الکتریکی، کنترل و فرمان دهی، و مدیریت توزیع برق در ساختمان و تجهیزات برقی است.
این مدارها شامل المان های حفاظتی و کنترلی مانند کلیدهای اتوماتیک، کلیدهای مغناطیسی، محافظ های جان، رله های کنترلی و نمایشگرها هستند، و از مدارهای برق در برابر اتصال کوتاه، اضافه بار، آتش سوزی و برق گرفتگی جلوگیری می کنند.
از طرفی دیگر استفاده از تابلو برق ها باعث آسان تر شدن راه اندازی و کنترل تجهیزات برقی می شوند. در ادامه مطلب به بررسی انواع تابلوهای برق ساختمان پرداخته می شود.
بیشتر بخوانید: آشنایی کامل با تابلو برق چیلر و اجزاء آن
انواع تابلو برق ساختمان
به طور کلی انواع تابلوهای برق ساختمان شامل موارد زیر است:
- تابلو برق اصلی (MDP)
- تابلو برق مشاعات (GDB یا GDP)
- تابلو برق واحدها (SDP یا SDB)
- تابلو برق جریان ضعیف
- تابلو برق آسانسور (در صورت نیاز)
- تابلو برق توزیع برق دیزل ژنراتور (در صورت نیاز)
- تابلو برق توزیع برق UPS (در صورت نیاز)
تابلو برق اصلی
کابل اصلی برق شهر وارد این تابلو شده و برق مورد نیاز تمامی واحدهای ساختمان و فضاهای مشاعات را تأمین می کند. این تابلو به عنوان تابلوی برق اصلی یا تابلوی کنتور یا MPD شناخته می شود.
تابلو برق اصلی، دارای سه قسمت است: قسمت ورودی برق (مربوط به شرکت برق)، قسمت کنتور و قسمت خدمات. این تابلو در نقطه ورودی ساختمان قرار می گیرد و کابل اصلی برق معمولاً از قسمت پایین وارد کلید فیوز این تابلو می شود.
در این تابلو تعدادی کنتور برق بر اساس تعداد واحدهای مسکونی و وجود تابلوی اشتراکی تعیین می شود. به عنوان مثال، در یک ساختمان چهار طبقه که هر طبقه دارای یک واحد آپارتمان است، تابلوی برق اصلی با پنج کنتور وجود خواهد داشت، که یکی از آن ها برای تابلوی عمومی و سایر کنتورها به تعداد واحدها است.
کنتورهای واحدها تک فاز بوده و در صورت وجود آسانسور، تابلوی اشتراکی سه فاز خواهد بود؛ در غیر این صورت، تک فازی انتخاب می شود. در هنگام اتصال سیم فاز به کنتورها، باید تعادل بار بر روی فازها حفظ شود. به همین دلیل، برخی از تابلوها از رله کنترل فاز نیز استفاده می کنند.
نکاتی در مورد تابلو برق اصلی
- طراحی تابلو برق اصلی بر عهده شرکت توزیع برق است.
- در نصب تابلو برق اصلی باید مکان مناسب و نزدیک به درب ورودی برای انشعاب برق در نظر گرفته شود. این مکان با هماهنگی بین شرکت توزیع برق و ناظر پروژه تعیین می شود.
- تابلو برق اصلی در مجتمع های تجاری و مسکونی بزرگ در طبقات و غیره جانمایی نمی شود.
- برای اتصال چاه ارت به شینه ارت داخل تابلو کنتور، از یک رشته سیم چند مفتولی مسی استفاده می شود. سطح مقطع این سیم باید طبق استاندارد و با توجه به دستورات شرکت برق انتخاب شود.
در صورت علاقه مندی به بحث چیلر میتوانید مقاله چیلر مسکونی و راهنمای خرید چیلر برای ساختمان مسکونی را مطالعه کنید.
تابلو برق مشاعات (GDB)
از تابلو برق مشاعات (یا تابلو برق عمومی) برای تامین برق قسمتی از ساختمان که تمام ساکنین مجتمع مسکونی از آن به صورت مشترک استفاده می کنند، طراحی و استفاده می شود.
این تابلو برق بر روی فضای مشترکی که برای همگان قابل استفاده است (مثل راه پله، پارکینگ، پشت بام و حیاط) نصب می شود. در نقشه ها نیز این تابلو را با علامت GP نشان می دهند.
علاوه بر آن، از تابلو برق مشاعات برای سیستم های آنتن مرکزی، آیفون، اعلام حریق، موتورخانه و آسانسور نیز استفاده می شود. برای ساخت تابلو برق مشاعات، ابتدا باید تعداد مدارهای مورد نیاز (مثل روشنایی، پمپ آب، آیفون و …) محاسبه شود.
پس از مرحله برآورد تعداد خطوط و آماده سازی تابلو، باید قاب تابلو بر روی دیوار نصب شود. پس از اتمام مراحل نازک کاری ساختمان، سیم کشی و کابل کشی اصلی انجام شده و در نهایت تابلو سربندی می شود.
برای ورودی تابلوی مشاعات، می توان از یک کلید مینیاتوری سه فاز مناسب بر اساس مصرف تابلو استفاده کرد. سه سیم مربوط به سه فاز وارد کلید مینیاتوری شده و خروجی آن سه قسمت تابلو را تغذیه می کند.
یک خروجی جهت تغذیه فیوز شیشه ای ۲ آمپری به عنوان محافظ چراغ های سیگنال، خروجی دوم جهت تغذیه پمپ آتش نشانی، خروجی سوم نیز جهت تغذیه سایر مدارات استفاده می شود.
به طور کلی، خروجی های معمول تابلوهای توزیع برق مشاعات عبارتند از:
- در صورت وجود تابلو برق مشاعات بر روی بام ساختمان، (جهت تقویت سیستم آنتن مرکزی) به یک خروجی تک فاز نیاز بوده که سه رشته سیم با سطح مقطع حداقل ۱٫۵ میلی متر مربع و یک کلید مینیاتوری کلاس B با جریان نامی ۱۰ آمپر مورد نیاز است.
- برای تغذیه آیفون در تابلو برق مشاعات اصلی، یک خروجی با سه رشته سیم با سطح مقطع حداقل ۱٫۵ میلی متر مربع و یک کلید مینیاتوری کلاس B با جریان نامی ۶ آمپر استفاده می شود.
- در صورت وجود مرکز کنترل اعلام حریق در تابلو برق مشاعات اصلی، یک کلید مینیاتوری تک فاز با جریان نامی ۱۰ آمپر و کلاس B، با سه رشته سیم با سطح مقطع ۱٫۵ میلی متر مربع باید در نظر گرفته شود.
- برای روشنایی مشاعات ساختمان، معمولاً یک یا چند خروجی با کلید مینیاتوری کلاس B با جریان نامی ۱۰ آمپر و سه رشته سیم با سطح مقطع ۱٫۵ میلی متر مربع مورد استفاده قرار می گیرد.
- همچنین، به دلیل وجود چند پریز در مشاعات ساختمان، برای آن ها چند خروجی در تابلوی مشاعات اصلی با کلید مینیاتوری کلاس C با جریان نامی ۱۶ آمپر و سه رشته سیم با سطح مقطع ۲٫۵ میلی متر مربع استفاده می شود.
- همچنین، در صورتی که ساختمان مجهز به اگزاست فن باشد، برای تغذیه اگزاست فن ها براساس نیاز یک یا چند خروجی و کلید مینیاتوری کلاس B با جریان نامی ۱۰ آمپر در نظر گرفته می شود.
- برای پمپ های تقویت فشار آب و پمپ آتش نشانی نیز به طور معمول از کلید مینیاتوری کلاس C و با آمپری متناسب با قدرت موتور استفاده می شود.
تابلو توزیع برق واحدها
برق مورد نیاز مدارهای روشنایی و پریزهای هر واحد مسکونی از طریق تابلو برق توزیع فراهم می شود. این تابلوها به عنوان جایگزینی برای جعبه های تقسیم پراکنده در ساختمان های قدیمی هستند.
در این روش سیم کشی، دستگاه های جریان ضعیف مانند روشنایی کاملاً از یکدیگر جدا شده و به صورت جداگانه از تابلوی تقسیم تغذیه می کنند. یکی از مزایای این روش تقسیم برق هر قسمت از خانه بوده و در صورت بروز اتصال کوتاه یا هر مشکل دیگری، تنها فیوز مربوط به آن قسمت قطع می شود.
مکان قرارگیری این تابلوها را می توان در نقشه پریزهای ساختمان با نماد DP مشاهده کرد.
در طراحی تابلوهای توزیع برق واحدها باید به نکات زیر توجه کرد:
- تابلو برق توزیع باید در مکان مناسب و نزدیک به ورودی و داکت تأسیسات قرار گیرد (در واحدهای آپارتمانی).
- قبل از کلید مینیاتوری اصلی، بهتر است از کلید محافظ جان (RCD) با حداقل جریان باقیمانده ۳۰ میلی آمپر استفاده شود.
- تمام لوله های مرتبط با کابل ورودی باید از داکت مخصوص تأسیسات برقی ساختمان عبور کنند.
- تعداد خطوط طراحی شده در پلان های روشنایی و پریزها باید با تعداد خطوط تابلو همخوانی داشته باشد.
- سطح مقطع سیم و کابل ورودی و خروجی تابلو باید با اطلاعات پلان های روشنایی و پریزها همخوانی داشته باشد.
- در طراحی تابلو توزیع، باید به تطابق سایز کابل ها با بار درخواستی و جریان تقاضا، و همچنین ضرایب تصحیح دما، افت ولتاژ مجاز، و جریان مجاز توجه داشت.
خروجی های تابلو توزیع برق واحدها
از جمله خروجی های تابلوهای توزیع برق در واحدهای مسکونی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خروجی جهت روشنایی با سیم سایز حداقل 1.5 میلی متر مربع و کلید مینیاتوری ۱۰ آمپر کلاس B.
- خروجی جهت پریز برق با سیم سایز حداقل ۲٫۵ میلی متر مربع و کلید مینیاتوری ۱۶ آمپر کلاس C .
- خروجی جهت کولر گازی یا اسپلیت، با سیم سایز حداقل 4 میلی متر مربع و کلید مینیاتوری 20 آمپر کلاس C.
- در صورت وجود سیستم صوتی، دوربین، پرده های موتوری، استخر و جکوزی، روشنایی های خاص، فن کوئل و…، یک یا چند خروجی با سیمی با سطح مقطع مناسب و کلید مینیاتوری متناسب با شدت جریان تجهیز مورد نظر لحاظ شود.
- می توان یک یا دو خط رزرو با جریان ۱۰ و ۱۶ آمپر برای مدارهای روشنایی و پریز نیز در نظر گرفت.
در حال حاضر، امتیاز برقی که شرکت برق به هر یک از واحدهای مسکونی اختصاص می دهد، ۲۵ آمپر تحت ولتاژ ۲۲۰ ولت است. بنابراین، حداکثر توان قابل استفاده در هر واحد حدود 5 کیلو وات با ضریب قدرت ۰٫۹ خواهد بود.
جمع بندی
تابلو برق از تجهیزات الکتریکی محسوب شده که برای کنترل و فرمان دهی به سایر تجهیزات و دستگاه ها مورد استفاده قرار می گیرد. در ساختمان ها می توان به سه تابلو برق رایج از جمله تابلو برق اصلی، مشاعات، و توزیع اشاره کرد.
به طور کلی در تابلو برق ها از المان هایی مانند انواع رله ها، فیوزها، کلید ها، لامپ های سیگنال، کنترل فاز، کنترل جریان و… استفاده می شود. برای انتخاب تابلو برق مناسب باید ابتدا تعداد تجهیزات درون تابلو متناسب با پروژه مورد نظر مشخص شده، و سپس محل قرارگیری تابلو ها جانمایی شود.